ارتقای ایمنی در بازار تاریخی همدان، ضرورتی برای حفظ امنیت و هویت فرهنگی شهر
در حالیکه این بازار به عنوان نمادی از هویت فرهنگی همدان شناخته میشود، تهدیدات ناشی از حریق، زلزله و آبگرفتگی میتواند امنیت مردم و کسبوکارها را به خطر بیندازد. از این رو، ارتقای سطح ایمنی در این بازار تاریخی امری ضروری به نظر میرسد.
در این راستا، ضروری است که اقداماتی اساسی برای ارتقا سطح ایمنی بازار تاریخی همدان صورت گیرد تا ضمن جلوگیری از وقوع حوادث احتمالی، این مرکز فرهنگی و تجاری همچنان به عنوان یکی از ارکان اصلی شهر همدان باقی بماند.
اقدامات پیشگیرانه، راهکاری برای کاهش مخاطرات در بافتهای شهری
معاون مدیریت بحران استانداری همدان با بیان اینکه یکی از اصلیترین مباحث در مدیریت بحران، تمرکز بر اقدامات پیشگیرانه پیش از وقوع بحران است، اظهار کرد: این اقدامات که به کاهش آثار مخرب بحرانها کمک میکنند، شامل برنامههای ایمنی و پیشگیری هستند و در این راستا، رعایت اصول ایمنی در کاربریهای مختلف و اتخاذ تدابیر لازم برای جلوگیری از بروز حوادث، از اهمیت ویژهای برخوردار است.
علی وجدانی نوذر درگفتوگو با خبرنگار ایسنا، با بیان اینکه بازار و بافت مرکزی همدان به دلیل تاریخی بودن، شرایط خاص و پیچیدهای دارد که اجرای کامل اصول ایمنی را در تمامی کاربریها دشوار میکند، افزود: مطالعات و تجربیات نشان میدهد که در مناطق شهری، بهویژه در بافت مرکزی و بازارها، یکی از مهمترین مخاطرات، وقوع حریق و آتشسوزی بوده و شواهد حاکی از آن است که در دهه گذشته، چندین حادثه آتشسوزی در این مناطق گزارش شده که اغلب ناشی از عدم رعایت اصول ایمنی بوده است که این نوع حوادث، در دستهبندی مخاطرات انسانساز سهوی قرار میگیرند و ضرورت نظارت دقیقتر و آموزش مداوم اصول ایمنی را برجسته میکنند.
وی با بیان اینکه بهمنظور ارتقای ایمنی در بازار و بافت مرکزی همدان، مکاتبات متعددی با دستگاههای متولی از جمله راه و شهرسازی، صنعت، معدن و تجارت، شهرداری، آتشنشانی و اصناف صورت گرفته است، اضافه کرد: اگرچه دستگاههای مختلف آمادگی خود را برای اجرای اصول ایمنی براساس مطالعات اعلام کردهاند، اما نبود دیدگاه هماهنگ همچنان یکی از موانع اصلی پیشگیری از وقوع حوادثی مانند حریق بوده و طبق بند «ذ» ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران، وزارت راه و شهرسازی موظف به ارزیابی ایمنی تمامی ساختمانهای مهم و بلندمرتبه در هر نوع کاربری و شناسایی ساختمانهای خطرساز است و اگرچه در بازار همدان ساختمان بلندمرتبه وجود ندارد، اما اهمیت تاریخی این کاربریها ضرورت بازرسی و ارزیابی دقیقتر را دوچندان میکند و به همین منظور، کارگروهی در سطح استان تشکیل شده که اعضای آن وظیفه بررسی و ارزیابی ایمنی بازار را بر عهده دارند.
وجدانینوذر بیان کرد: کارگروههای ایمنی بهطور مستمر از کاربریهای مختلف سطح شهر که احتمال ایجاد مخاطرات بهدلیل عدم رعایت اصول ایمنی دارند، بازدید کرده و نکات ضروری را به دستگاههای مرتبط اطلاع میدهند و بازار مرکزی همدان نیز تاکنون بارها مورد بررسی قرار گرفته و نکات ایمنی به اصناف، شهرداری و سایر مجموعههای مرتبط ابلاغ شده و در همین راستا، آتشنشانی نیز اقداماتی را برای افزایش ایمنی بازار در دستور کار قرار داده است که از جمله این اقدامات میتوان به نصب رایزرهای خشک و تجهیزاتی اشاره کرد که در مواقع بحران، امکان واکنش سریعتر را فراهم میکنند و این تدابیر در راستای پیشگیری از حوادثی نظیر آتشسوزی و کاهش خسارات احتمالی اتخاذ شده است.
ضرورت افزایش اقدامات ایمنی در بازار همدان
معاون مدیریت بحران استانداری همدان با بیان اینکه بازار همدان به دلیل قدمت تاریخی و وجود معابر باریک، در صورت وقوع حادثهای مانند آتشسوزی، میتواند با سرعت بالایی دچار گسترش بحران شود و حتی کل شهر را تحت تاثیر قرار دهد، اظهار کرد: چند سال پیش، آتشنشانی همدان با همکاری مشاوران علمی توانمند، فاز نخست طرح افزایش ایمنی بازار را اجرا و نکات حیاتی را به دستگاههای اجرایی ابلاغ کرد و با وجود اینکه گزارشهای مدیریت بحران نشان میدهند برخی از این توصیهها در بازار مورد توجه قرار گرفته، اما اقدامات انجامشده همچنان ناکافی است.
وی با بیان اینکه براساس بندهای ۳ و «ج» ماده ۱۳ قانون مدیریت بحران کشور، تمامی سازمانها و نهادهای کشور، اعم از دولتی، خصوصی، نظامی و عمومی، بهعنوان سرباز مدیریت بحران موظف به انجام اقدامات لازم در این حوزه هستند، ادامه داد: این قانون وظایف عمومی مشمولین را در زمینه پیشگیری از مخاطرات، کاهش آثار بحرانها و آمادگی برای پاسخدهی، بازسازی و بازتوانی درصورت وقوع بحران مشخص کرده است و طبق این الزامات، تمامی مشمولان باید در حوزه کاری خود سازوکارهای کاهش خطر و اقدامات پیشگیرانه را اجرایی کنند و برای مواجهه با مخاطرات رایج و پیشبینیشده آماده باشند و در مواقع بحران، این آمادگی به دستگاهها کمک میکند تا بهسرعت وارد عمل شوند و از گسترش خسارات جلوگیری کنند.
وجدانینوذر با بیان اینکه با وجود تاکیدات مکرر بر این شرح وظایف، همچنان نیاز به یادآوری و پیگیری مستمر وجود دارد تا اجرای کامل و موثر آنها تضمین شود، گفت: براساس ماده ۴ قانون مدیریت بحران کشور، دو سند استانی با عناوین برنامه و سند کاهش خطر حوادث و سوانح و برنامه آمادگی و پاسخ تعریف شدهاند که سند نخست به شناسایی مخاطرات رایج استان و تعیین وظایف دستگاههای مرتبط میپردازد و سند دوم وظایف هر دستگاه را در مواجهه با این مخاطرات مشخص میکند.
چالشهای ایمنی بازار تاریخی همدان؛ نقش اتصالات برقی و محدودیتهای مرمتی
این مدرس دانشگاه علمی کاربردی با بیان اینکه آتشنشانی و شهرداری نیز اقدام به شناسایی و ارزیابی ساختمانهای پرخطر کردهاند اما با وجود این پیشرفتها، چالشها و محدودیتهایی در ارتقای سطح ایمنی و آمادگی وجود دارد که نیازمند توجه ویژه است، تصریح کرد: یکی از اصلیترین علل آتشسوزی در بازار همدان، اتصالات برقی ناایمن است و اگرچه اداره برق بازدیدهای دورهای را انجام داده، اما شرایط خاص و تاریخی بودن بازار، اجرای بسیاری از اقدامات ضروری را با محدودیت مواجه کرده است و ضوابط و استانداردهای میراث فرهنگی نیز مانع از انجام برخی کارهای مرمتی میشود که برای ارتقای ایمنی ضروری هستند.
وجدانی نوذر با بیان اینکه دستگاههای مختلف براساس شرح وظایف خود، بهصورت مستقل و جزیرهای مشکلات را شناسایی و راهکارهایی ارائه کردهاند که اغلب با ضوابط میراث فرهنگی همخوانی ندارند و این عدم هماهنگی میان دستگاهها، چالشی جدی برای بهبود شرایط ایمنی بازار ایجاد کرده است، خاطرنشان کرد: بهمنظور ارتقای ایمنی بازار تاریخی همدان، میراث فرهنگی باید اصول، ضوابط و استانداردهای لازم برای مرمت و ایمنسازی را بهصورت مکتوب در اختیار مشاوران و دستگاههای اجرایی قرار دهد و تعیین دقیق خط قرمزها در این حوزه، به این دستگاهها کمک میکند تا اقدامات ایمنسازی را در چارچوب ضوابط میراث فرهنگی اجرا کنند.
لزوم تدوین استانداردهای بومی برای ایمنسازی بازار همدان
وی با بیان اینکه در حال حاضر، استانداردهای ایمنی بهصورت متمرکز و جامع جمعآوری نشدهاند تا بهعنوان یک مرجع بومی در اختیار قرار گیرند و اگر این استانداردها بهصورت منطقهای و کاربریمحور تعریف و تفسیر نشوند، اقدامات انجامشده توسط دستگاههای اجرایی اثربخشی لازم را نخواهند داشت، افزود: استانداردهای کلی ایمنی ممکن است در سطح ملی وجود داشته باشد، اما باید متناسب با شرایط خاص بازار همدان بومیسازی شوند و این استانداردهای منطقهای میتوانند بهعنوان یک راهنمای عملی در اختیار دستگاههای اجرایی قرار گیرند و به هماهنگی بیشتر و اجرای موثرتر برنامههای ایمنسازی کمک کنند.
این مدرس دانشگاه علمی کاربردی با بیان اینکه مدیریت بحران زمانی به نتایج مثبت میرسد که اقدامات مختلف بهطور اصولی و هماهنگ انجام شوند، مانند یک زنجیر که هر دستگاه بهعنوان حلقهای از آن عمل میکند و برای دستیابی به ایمنی موثر، این حلقهها باید بهصورت منسجم و متصل به یکدیگر عمل کنند و در غیر این صورت، ایمنی مطلوبی که انتظار میرود، حاصل نخواهد شد، اضافه کرد: برخی دستگاهها موانع اجرای اقدامات ایمنی را نبود اعتبار و بودجه عنوان میکنند، اما باید توجه داشت که این مشکل قابل حل است چراکه در صورت بروز بحران، هزینههای بسیار زیادی ایجاد میشود که جبران آن بسیار دشوارتر از هزینههای پیشگیرانه است و اصلیترین عامل ایمنسازی، عدم هماهنگی بین دستگاهها و اجرای اقدامات در راستای استانداردهای میراث فرهنگی است.
وجدانینوذر با بیان اینکه مطالعات شناسایی مخاطرات طبیعی در استان همدان نشان میدهد که ۲۲ نوع مخاطره شناسایی شده است که ۱۵ مورد آن اولویتدار و مهم هستند که این مخاطرات عمدتا در حوزههای طبیعی قرار دارند و تهدیدات عمدی مانند اقدامات امنیتی یا سیاسی در محدوده مدیریت بحران گنجانده نمیشود، اظهار کرد: در بافت بازار تاریخی همدان، دو مخاطره طبیعی مهم که میتوانند به این منطقه آسیب وارد کنند، شامل آبگرفتگی و سیلاب و تندبادها و طوفانها هستند و سیستم زهکشی موجود در بازار به جمعآوری آبهای سطحی کمک کرده و مسقف بودن بازار نیز تا حدی از هدایت بارشها جلوگیری میکند، اما تهدید سیلاب و آبگرفتگی همچنان پابرجاست همچنین، شیروانیهای قدیمی بازار با توجه به آسیبپذیری در برابر بادهای شدید، نگرانیهایی را در صورت وقوع طوفانهای شدید ایجاد میکنند.
معاون مدیریت بحران استانداری همدان با بیان اینکه طبق ارزیابیها، وضعیت خطر زلزله در استان همدان متفاوت است و شهرستان نهاوند بهعنوان بحرانیترین منطقه از لحاظ زلزله شناخته شده، در حالی که شهرستانهای رزن و درگزین در خطر نسبی بسیار زیاد و همدان در وضعیت متوسط قرار دارند، ادامه داد: در مقایسه با استانهای دیگر، همدان وضعیت بهتری از نظر وقوع زلزله دارد، اما فرسودگی ساختمانها و کاربریها میتواند تحت تاثیر زلزلههای استانهای همجوار قرار گرفته و بازار تاریخی همدان نیز با توجه به قدمت بالای آن، ممکن است در معرض تهدید زلزله قرار گیرد.
وی با بیان اینکه در حوزه مخاطرات انسانساز، مهمترین تهدیدات بازار همدان ناشی از حریق و آتشسوزی است که اغلب به دلیل محاسبات غلط در سیستمهای برقی، استفاده نادرست از گاز و گرمایش ایجاد میشود، تصریح کرد: آبشستگی یکی از مخاطرات انسانساز بوده که در بازار تاریخی همدان وجود دارد و بهویژه در بافت مرکزی این شهر قابل توجه است و همدان بهعنوان شهر قناتها شناخته میشود و قنوات قدیمی در زیر سطح شهر قرار دارند که با گذر زمان و ساختوسازهایی که روی این قنوات انجام شده، بسیاری از آنها کور و غیرقابل استفاده شدهاند، بهطوری که در برخی موارد، شناسایی این قنوات نیز ممکن نیست.
وجدانینوذر اضافه کرد: در زمان بارشهای سنگین، نفوذ آب به این قناتها ممکن است باعث پر شدن آنها شود و در نتیجه پی و فونداسیون ساختمانهای موجود در سطح زمین تحت تاثیر قرار میگیرند و یکی از گزارشهای اخیر، مربوط به مسجد جامع همدان است که آبگرفتگی و جمع شدن آب زیر قنات باعث سست شدن پی بنا و تهدید برای فرو ریختن آن و ساختمانهای اطراف شده بود و پس از انتشار این گزارش، اقدامات مقاومسازی در مسجد جامع به منظور جلوگیری از بروز خسارات بیشتر انجام شد.
در استان همدان، برنامههای کاهش خطر و حوادث بهطور کامل تدوین شده است
وی با بیان اینکه در استان همدان، برنامههای کاهش خطر و حوادث بهطور کامل تدوین شدهاند و از طریق سایت استانداری قابل دسترسی هستند و این برنامهها به دستگاههای اجرایی مربوطه نیز ارسال شده است تا اقدامات پیشگیرانه و آمادگیهای لازم بهطور مؤثر در سطح استان پیادهسازی شود، تصریح کرد: مدیریت بحران استان همدان بهعنوان یک دستگاه ستادی حاکمیتی با شرح وظایف مشخص در قانون مدیریت بحران، بیشتر به فعالیتهای هماهنگی، سیاستگذاری و برنامهریزی میپردازد که اصلیترین وظیفه این دستگاهها در سطح استان، ارزیابی و هماهنگیهای بین سازمانی برای کاهش خطرپذیری و آمادگی در برابر بحرانها است و این وظایف همچنین شامل پاسخ به بحران، بازسازی و بازتوانی در صورت وقوع بحران میشود.
معاون مدیریت بحران استانداری همدان با بیان اینکه با هدف ارتقای ایمنی در بازار همدان، از ظرفیتهای آتشنشانی استفاده شده است تا بهطور دورهای کاربریهای مختلف در این منطقه بازدید و ارزیابی شوند، خاطرنشان کرد: در شرایط بحرانی، وظیفه اصلی هماهنگی بر عهده مدیریت بحران است و بسته به شدت بحران، دستگاهها برای مقابله با آن بسیج و آمادهباش میشوند و در صورت وقوع آتشسوزی در بازار، مانند آتشسوزی ملایر، ظرفیتهای شهرستانها و استانها به کمک فراخوانده میشوند و فرمانداریها بهعنوان نمایندگان مدیریت بحران در شهرستانها عمل کرده و در صورت لزوم، از دستگاههای اجرایی خواسته میشود که برای مهار بحران اقدام کنند و در صورت نیاز نیز از ظرفیتهای استانی بهرهبرداری میشود.
وجدانی نوذر با بیان اینکه طبق مواد ۱۶ و ۱۷ قانون مدیریت بحران، استانها و دستگاههای اجرایی موظف هستند که هر ساله پروژههای پیشگیرانه خود را در حوزه ایمنی معرفی کنند و پس از جمعبندی این پروژهها، اطلاعات مربوطه به تهران ارسال شده و پس از اولویتبندی، برای پروژهها اعتبار اختصاص داده میشود، گفت: برای دریافت اعتبار، شرط اصلی این است که پروژهها باید مطالعه شده و دارای یک برنامه اجرایی دقیق باشند و در صورتی که پروژههای ایمنی و پیشگیرانه بازار مرکزی همدان بر اساس مطالعات علمی و کارشناسی انجام شود و مرجع تصمیمگیرنده آن را تایید کند، امکان تخصیص بودجه از طریق مدیریت بحران کشور برای این پروژهها فراهم میشود.
وی با بیان اینکه در بافت بازار مرکزی همدان، تمهیدات ایمنی مختلفی از جمله نصب شیرهای هیدرانت و شیرهای خشک برای مقابله با حریق و یک موتور ویژه در اختیار اورژانس و آتشنشانی قرار گرفته و تجهیز شده است تا در صورت وقوع حادثه در مناطقی با عرض کم، از آنها استفاده شود، افزود: در حوزه مدیریت بحران و دستگاههای امدادی، به ویژه هلال احمر، شعار پیشگیری بهتر از درمان همواره مورد تاکید است و این موضوع به این معنا نیست که اقدامات آمادگی و پاسخ نادیده گرفته شوند، بلکه در کاربریهای خاصی مانند بازار مرکزی که با خطرات جدی روبهرو بوده تمرکز بر پیشگیری و آمادگی پیش از وقوع بحران از اهمیت ویژهای برخوردار است و در صورتی که آتشسوزیهای شدید در این منطقه رخ دهد، برنامهای برای اطفا حریق از طریق جت و بالگرد از بالا نیز پیشبینی شده است تا بتوان به سرعت و بهطور موثر بحران را مدیریت کرد.
معاون مدیریت بحران استانداری همدان با بیان اینکه با توجه به تاریخی بودن معابر و سقفهای پوشیده شده بازار مرکزی همدان، اطفا و مقابله با حوادث در صورت وقوع، بسیار دشوار خواهد بود، اظهار کرد: ایدهآلترین اقدام ایمنی در بازار این است که تمام تمهیدات، مطالعات، و پروژهها بهصورت روزانه بررسی و رصد شوند و یکی از اقدامات مهم در این حوزه، برگزاری دورههای آموزشی برای مالکان کاربریها در بازار است که بهطور منظم و با همکاری اصناف، شهرداری، و آتشنشانی برگزار و در این دورهها، به افراد آموزش داده میشود تا هنگام ورود به مغازه خود، تمام مواردی که ممکن است خطر ایجاد کرده را شناسایی و بررسی کنند.
لزوم افزایش فرهنگ ایمنی در جامعه
وی با بیان اینکه طبق آییننامه همکاری و مشارکتهای مردمی در مدیریت بحران، اصناف و بازاریان صاحب کاربریهای مختلف جزو گروههای هدف در این برنامهها بوده و اوایل هر سال، به تفکیک شهرستانها، دورههای آموزشی اطفا حریق و امداد و نجات با همکاری هلال احمر برای افرادی که در این زمینه دخیل هستند برگزار میشود، ادامه داد: یکی از چالشهای اصلی در این حوزه، افزایش فرهنگ ایمنی در جامعه است، به ویژه برای افرادی که در مکانهایی کار میکنند که احتمال وقوع خطرات در آنها بیشتر است. این آموزشها بهصورت فصلی و سالیانه از طرف مدیریت بحران و دستگاههای اجرایی برگزار میگردد تا اطمینان حاصل شود که افراد آگاهی لازم را برای مقابله با بحرانها و حوادث احتمالی دارند.
این مدرس دانشگاه علمی کاربردی با بیان اینکه طبق بند ۲ ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران، مسئول آموزش همگانی و تشکلهای مردمی در استانها جمعیت هلال احمر است، تصریح کرد: هلال احمر از ظرفیت سایت khadem.ir برای ارائه آموزشهای همگانی و شهروندی بهره میبرد و در این سایت، آموزشهای مرتبط با ایمنی بهویژه برای بازاریان، به صورت انیمیشن و با روشهای جذاب آموزشی در دسترس قرار میگیرد.
وی بیان کرد: یکی از اقدامات کلیدی در ارتقای فرهنگ ایمنی، آموزش از سنین پایین است که این فرهنگ باید همسو با رشد شخصیت افراد شکل گیرد بنابراین، ضروری است که مسائل مرتبط با مدیریت بحران از مهدکودکها بهصورت بازی و سرگرمکننده به کودکان آموخته شود و این آموزشها در مدارس ادامه یابد تا به بخشی از شخصیت آنها تبدیل شود و در این راستا، تدوین برنامههای جامع برای ارتقای فرهنگ ایمنی در سطح کشور امری ضروری است.
وجدانی نوذر با بیان اینکه یکی از کلیدیترین عوامل موفقیت در مدیریت بحران، ارتقا فرهنگ ایمنی در جامعه است، گفت: در دهههای گذشته، بهویژه در دهههای ۵۰ و ۶۰، به دلیل چالشها و سختیهای روزمره، فرهنگ ایمنی در مردم شکل گرفته بود و در زمان بروز بحرانهایی همچون آبگرفتگی و بارشهای شدید برف، مردم بهطور خودجوش اقداماتی را انجام میدادند اما امروز شاهد تغییرات چشمگیری در این زمینه هستیم و مردم به دلیل تغییرات اجتماعی و اقتصادی، بیشتر از دستگاههای متولی انتظار دارند که وظایف مرتبط با بحران را انجام دهند و این تغییر نگرش، چالش بزرگی در مدیریت بحران بهوجود آورده است.
وی تصریح کرد: یکی از بزرگترین محدودیتها در ارتقای سطح ایمنی بازارهای تاریخی مانند بازار مرکزی همدان، هماهنگی بین دستگاههای مختلف مسئول است و این هماهنگی باید در راستای ارتقای سطح ایمنی و اجرای اقدامات مربوط به هر دستگاه بر اساس شرح وظایف آنها انجام شود همچنین باید قوانین و ضوابط مربوط به میراث فرهنگی نیز در این فرآیند در نظر گرفته شود تا بتوان از یک سو اقدامات ایمنی را اجرایی کرد و از سوی دیگر از تخریبهای تاریخی جلوگیری کرد و اگر این دو بخش بهخوبی همسو و هماهنگ شوند، میتوان سطح ایمنی در بازار مرکزی را بهطور قابلتوجهی ارتقا داد.
ارتقا ایمنی بازار نیازمند همکاری و هماهنگی میان دستگاههای مختلف
وجدانی نوذری خاطرنشان کرد: در زمینه ایمنی بازار، هیچ دستگاه واحدی به تنهایی نمیتواند مسئولیت همه موارد را بر عهده گیرد و ارتقا ایمنی بازار نیازمند همکاری و هماهنگی میان دستگاههای مختلف بوده و از طرفی، بحرانهای اجتماعی نیز یکی از خطرات جدی در این حوزه است و اگر اطلاعرسانی در مواقع بحران به درستی انجام نشود یا بخشی از آن به اشتباه منتقل گردد، این میتواند باعث شکلگیری شایعات و افزایش بحرانهای اجتماعی شود که تاثیرات منفی بر اذهان عمومی و اعتماد مردم به دستگاههای متولی خواهد داشت بنابراین اطلاعرسانی صحیح و شفاف به مردم ضروری است تا از بروز بحرانهای اجتماعی جلوگیری شود.
وی در پایان گفت: در راستای ارتقا ایمنی، پیشنهاد میشود که تمدید یا صدور جواز کسب مغازهها منوط به رعایت اصول ایمنی باشد و برای ارتقا سطح ایمنی در بازارهای تاریخی، باید یک رویکرد جامع و هماهنگ در نظر گرفته شود و استانداردهای لازم باید برای ایمنی و مرمت بازار تعریف شده و بهطور دقیق احصا و در اختیار مشاوران قرار گیرد تا بتوانند راهکارهای مناسبی ارائه دهند.
انتهای پیام