ابعاد حضور نمادهای دینی در انیمیشن ها، با توجه به پخش پدینگتون در پرو

خبرگزاری مهر-گروه دین و اندیشه-حسین حاتمی: «پدینگتون در پرو» عنوان انیمیشنی است که این روزها کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان را به خود جذب کرده است. این انیمیشن محصول ایالات متحده آمریکا و در ژانر خانوادگی و راز آلود می‌باشد و در سال ۲۰۲۵ ساخته شده است.پدینگتون که برای دیدار با عمه لوسی به پرو سفر می‌کند، اما این ملاقات ساده به ماجراجویی بی‌نظیری تبدیل می‌شود. او برای یافتن عمه لوسی به نزد زنان راهبه می‌رود و آن‌ها بویژه مادر روحانی آنها را کمک می‌کند تا در یافتن عمه لوسی موفق شوند.

چهره‌ای که از زنان راهبه مسیحی در این انیمیشن تصویر شده است، مهربان، دلسوز و حامی است و غیر از تصویری که برای مخاطب کودک و نوجوان از یک شخصیت روحانی دینی می‌سازد جمله‌ای نیز به عنوان پیامی دینی به پدینگتون و در واقع به کودکان منتقل می‌کند: «برای از بین بردن تاریکی فقط یک شمع کافی است.» جمله‌ای که نمی‌توان آن را منحصر به مسیحیت دانست و اگر مخاطب بودایی هم باشد، جمله بودا که می‌گوید «هیچ میزان از تاریکی نمی‌تواند شمعی روشن را خاموش کند» نیز در هماهنگی با آن است. هرچند که به لحاظ دین مسیحیت شمع و تاریکی مفهوم با اهمیتی هستند. در جشن عید پاک که به شیوه‌های مختلفی در میان مسیحیان غربی برگزار می‌شود و به عنوان مهمترین عبادت سال محسوب می‌شود این مراسم در تاریکی مطلق که در آن تنها یک شمع به نماد بلند شدن مسیح (ع) از دنیای مردگان روشن می‌شود.

نقطه مهمی که در تولید این انیمیشن که مخاطب بین المللی دارد این است که این پیام نه یک پیام درون دینی و مذهبی صرف است که تنها بخشی از مخاطبان با آن ارتباط بگیرند و آن را بپذیرند بلکه پیامی است که همه ادیان ابراهیمی و حتی ادیانی نظیر بودیسم نیز آن را رد نمی‌کنند. هرچند که نسبت به تعالیم مسیحیت نیز کاملاً انطباق دارد.

این امر می‌تواند برای انیمیشن سازان ایرانی که دغدغه انتقال پیام‌های دینی به مخاطبان ایرانی و جهانی را دارند، آموزنده باشد، تأمل روی پیام‌هایی است که از جنس پیام‌های دینی محسوب می‌شوند و ضمن انطباق کامل با مفاهیم اسلامی، قابل پذیرش برای مخاطبانی باشد که پیرو دیگر ادیان هستند. توصیه قرآن کریم در آیه ۶۴ سوره مبارکه آل عمران نیز همین است: قُل یا أَهلَ الکِتابِ تَعالَوا إِلیٰ کَلِمَةٍ سَواءٍ بَینَنا وَبَینَکُم أَلّا نَعبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلا نُشرِکَ بِهِ شَیئًا وَلا یَتَّخِذَ بَعضُنا بَعضًا أَربابًا مِن دونِ اللَّهِ ۚ فَإِن تَوَلَّوا فَقولُوا اشهَدوا بِأَنّا مُسلِمونَ بگو: «ای اهل کتاب! بیایید به سوی سخنی که میان ما و شما یکسان است؛ که جز خداوند یگانه را نپرستیم و چیزی را همتای او قرار ندهیم؛ و بعضی از ما، بعضی دیگر را -غیر از خدای یگانه- به خدایی نپذیرد.» هرگاه (از این دعوت،) سرباز زنند، بگویید: «گواه باشید که ما مسلمانیم!»

یکی از پیام‌های این آیه کریمه چنان که در تفسیر نور حجت الاسلام قرائتی هم آمده، این است که مسلمانان باید بر سر مشترکات، با پیروان ادیان الهی به توافق برسند و یکی از مراحل تبلیغ، دعوت به مشترکات است.

انیمیشن هنری است که قابلیت دگرگونی واقعیت به صورت شیء ای تخیلی را دارد قابلیتی که از آنچه بشر امروزی به آن گرفتار شده است فراتر می‌رود و می‌تواند بیانگر فضایی فوق‌العاده خیالی باشد. انیماتور قادر است امر فوق زمانی را در یک زمان قابل لمس متجلی سازد. این هنر با ویژگی‌های ساختاری اش رابطه‌ای بسیار قوی و نزدیک با روح کودکان و نوجوانان برقرار می‌کند و می‌تواند مرزهای واقعیت را بشکند پر از سحر و تخیل کودک را به تصویر کشد.

در دنیای فیلم‌های انیمیشن کودکان، علاوه بر تنوع شخصیت‌ها و داستان‌های جذاب، بسیاری از تولیدات به گونه‌ای ساخته می‌شوند که نمادها و شخصیت‌هایی با ویژگی‌های مذهبی و روحانی را معرفی می‌کنند. این شخصیت‌ها در واقع بخش مهمی از تربیت معنوی و فرهنگی نسل‌های آینده را به عهده دارند و می‌توانند پیام‌های اخلاقی و مذهبی مهمی را به کودکان منتقل کنند.

نمادهای دینی در انیمیشن‌های کودکان

در بسیاری از انیمیشن‌ها، حتی بدون اشاره مستقیم به مذهب، مفاهیم دینی به‌طور غیرمستقیم وارد می‌شوند. برای مثال، در برخی فیلم‌های انیمیشن، شخصیت‌هایی با ویژگی‌های مذهبی نظیر نیکوکاری، فداکاری، صداقت و قناعت به نمایش درمی‌آیند. این ویژگی‌ها، به‌طور غیرمستقیم مفاهیم اخلاقی و دینی را در ذهن کودکان نهادینه می‌کنند.

در برخی انیمیشن‌ها، شخصیت‌های روحانی به‌طور مستقیم حضور دارند. این شخصیت‌ها می‌توانند نماینده‌های دین‌های مختلف باشند یا ویژگی‌هایی همچون دلسوزی، بخشش و احترام به دیگران را نشان دهند. برای نمونه، در انیمیشن‌هایی که از منابع دینی و مذهبی الهام گرفته‌اند، مانند داستان‌های مربوط به شخصیت‌های مذهبی مختلف (پیامبران، مقدسان یا حتی شخصیت‌های مذهبی در فرهنگ‌های خاص)، به‌طور خاص شخصیت‌های روحانی و مذهبی حضور دارند.

چندین فیلم انیمیشنی وجود دارد که مستقیماً از داستان‌های مذهبی الهام گرفته‌اند. برای مثال، فیلم‌هایی که از داستان‌های قرآن، انجیل یا سایر کتب آسمانی ساخته شده‌اند، شخصیت‌های مذهبی خاصی را به تصویر می‌کشند. این شخصیت‌ها نه تنها به‌عنوان نمایندگان ارزش‌های دینی عمل می‌کنند، بلکه در مسیر روایت داستان به آموزش اصول اخلاقی و تربیتی می‌پردازند. برخی انیمیشن‌ها حتی برای آشنایی کودکان با مفاهیم دینی، مثل شخصیت‌های بزرگ مذهبی و پیامبران، روایت‌های ساده‌شده‌ای از داستان‌های مذهبی را بازسازی می‌کنند.

تأثیر شخصیت‌های روحانی بر کودکان

شخصیت‌های روحانی در انیمیشن‌های کودکان به‌ویژه می‌توانند تأثیرات عمیقی بر تربیت اخلاقی و معنوی کودکان داشته باشند. این شخصیت‌ها می‌توانند الگوهای مثبتی برای رفتار و افکار کودکان فراهم کنند. از آنجا که کودکان در سنین پایین بیشتر تحت تأثیر شخصیت‌های تخیلی و داستانی قرار می‌گیرند، نمایش شخصیت‌های مذهبی و روحانی با ویژگی‌هایی همچون مهربانی، صداقت، و فداکاری می‌تواند در شکل‌گیری شخصیت‌های اخلاقی و روحی آنان مؤثر باشد.

چالش‌های حضور نمادها و پیام‌های دینی در انیمیشن‌ها

با وجود تمام مزایای حضور شخصیت‌های مذهبی در انیمیشن‌ها، این موضوع نیز با چالش‌هایی روبه‌رو است. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، تفاوت‌های فرهنگی و مذهبی است که ممکن است برخی مخاطبان یا خانواده‌ها با آن احساس راحتی نکنند. همچنین، ممکن است در برخی موارد، تولیدکنندگان نتوانند به درستی مفاهیم دینی را منتقل کنند یا پیام‌هایی غیرمستقیم و مبهم ارائه دهند که برای کودکان قابل فهم نباشد یا همچنان که در ابتدای این گزارش بیان شد، پیام‌های دینی و مذهبی ای ارائه شود که از مشترکات ادیان الهی نیست و پیروان ادیان و مذاهب مختلف، درباره آن دیدگاه‌هایی بعضاً متضاد دارند.

نهایتاً باید گفت، شخصیت‌های دینی و روحانی در انیمیشن‌های کودکان می‌توانند نقشی اساسی در تعلیم و تربیت اخلاقی و معنوی نسل‌های آینده ایفا کنند. این شخصیت‌ها می‌توانند به‌عنوان الگوهای مناسب برای کودکان عمل کرده و مفاهیم دینی و اخلاقی را به‌طور غیرمستقیم به آنان منتقل کنند. با این حال، توجه به تنوع فرهنگی و دینی و درک صحیح از مفاهیم دینی و مذهبی در ساخت این انیمیشن‌ها ضروری است تا اثرگذاری آن‌ها به بهترین نحو ممکن باشد.