به گزارش ایسنا، «هاکان فیدان» حدود یک سال پس از کارش به عنوان جاسوس در ترکیه، به دمشق اعزام شد تا با «بشار اسد»، رئیس‌جمهور سوریه گفتگو کند. او در دسامبر گذشته در بازگشت به دمشق به عنوان وزیر خارجه، با استقبال گرم «احمد الشرع»، رئیس تحریر الشام و حاکم جدید سوریه روبرو شد. این لحظه‌ای بود که برای یک جاسوس دیپلمات شده، یکی از معماران اصلی سیاست‌های امنیتی مدرن ترکیه در ۱۵ سال گذشته، ثبت شد.
او به عنوان رئیس آژانس اطلاعات ملی ترکیه (MIT) از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳، نقشی محوری در شکل‌دهی استراتژی این کشور در سوریه و خاورمیانه گسترده‌تر ایفا کرد و در عین حال روابط با روسیه و متحدان آنکارا در ناتو را متعادل کرد، که در آن ترکیه دومین ارتش بزرگ پس از ایالات متحده را فرماندهی می‌کند.
فیدان چهره عمومی نقش آنکارا در سوریه پس از اسد و در عین حال مدیریت روابط با همسایگان منطقه‌ای است که نگران افزایش نفوذ ترکیه هستند. او همچنین باید از هیاهوی ایجاد شده در داخل ناتو توسط رئیس جمهور ایالات متحده، «دونالد ترامپ» در اتحاد فراآتلانتیک عبور کند.
او در مصاحبه‌ای نادر با اشاره به انتقال خود از دنیای اطلاعات به دیپلماسی جهانی به فایننشال تایمز گفت: «من قبلاً یک سازمان بزرگ را اداره می‌کردم، اکنون این سازمان من را اداره می‌کند.»
طی روزهای گذشته فیدان با همتایان اروپایی خود در لندن بود تا درباره پاسخ آنها به تلاش های ترامپ برای وادار کردن اوکراین به آتش‌بس با روسیه و تهدیدها برای جدا شدن از امنیت اروپا صحبت کند.
فیدان به فایننشال تایمز گفت که اقدامات رئیس جمهور ایالات متحده «یک زنگ بیدارباش برای متحد شدن و طراحی مرکز ثقل خود» است و افزود که «اگر ناتو از هم بپاشد، ترکیه مایل است بخشی از معماری جدید امنیتی اروپا باشد.»
او درباره امنیت اروپا گفت: «جن از بطری خارج شده و راهی برای بازگرداندن آن وجود ندارد». حتی اگر رئیس جمهور ترامپ تصمیم بگیرد در این زمان از اروپا خارج نشود، ممکن است در آینده فردی با دیدگاه‌ها و ایده‌های سیاسی مشابه کاهش کمک‌های آمریکا به امنیت اروپا را در نظر بگیرد.»
اما در سوریه که آنکارا، به حمایت از بقایای مخالفان مسلح ادامه داد، حتی در زمانی که دیگر قدرت‌های منطقه به دنبال تعامل مجدد با اسد بودند، احتمالاً مهمترین نقش را ایفا می‌کند – با محوریت فیدان.
فیدان سرباز سابق، مدت‌ها یکی از قابل اعتمادترین ستوان‌های اردوغان بود. او در زمان‌های پرتلاطم، از جمله کودتای ۲۰۱۶ که طی آن مقر سازمان اطلاعات هدف حمله قرار گرفت، در پست اطلاعاتی خود باقی ماند، در حالی که سایر نزدیکان به مرد قدرتمند ترکیه، کشتی را رها کردند.
او به‌عنوان رئیس جاسوسی از احترام همتایان غربی برخوردار بود، حتی زمانی که اردوغان سرکوب داخلی گسترده‌ای را – با کمک سازمان اطلاعاتی فیدان – انجام داد و سیاست خارجی فزاینده‌ای را دنبال کرد که به مداخلات نظامی در سوریه و لیبی و درگیری‌های منظم با قدرت‌های آمریکایی و اروپایی انجامید.
با حمایت ایران و روسیه از اسد، فیدان به مدیریت روابط پیچیده با تهران و مسکو کمک کرد. پس از خروج اسد، ترکیه به‌عنوان تاثیرگذارترین بازیگر خارجی در سوریه ظاهر شد.
آنکارا مستقیماً از هیات تحریر الشام، شاخه‌ای از القاعده که بر دولت موقت نوپای سوریه تسلط دارد، حمایت نکرد. (آنکارا مانند آمریکا، سازمان ملل و کشورهای اروپایی همچنان تحریر الشام را یک سازمان تروریستی می‌داند.) فیدان «اطلاع قبلی از حمله این گروه به سوریه را رد کرده» است، اما کارشناسان معتقدند که بسیار بعید است تحریر الشام بدون رضایت آنکارا اقدام کرده باشد.
برای سال‌ها، ترکیه برای توانایی این گروه برای ایجاد قابلیت‌های نظامی، مستقر کردن نیروها برای ایفای نقش به عنوان ضامن امنیتی نهایی برای ادلب، منطقه شمال غربی شورشیان که سال‌ها تحت کنترل الشرع بود، محوری بود. فیدان رابطه‌ای با الشرع برقرار کرد که به یک جلسه محرمانه در حوالی سال ۲۰۱۷ باز می‌گردد، زمانی که تحریر الشام در حال تحکیم تسلط خود بر ادلب بود، که در آن به رهبر شبه‌نظامیان توصیه کرد «تمام روابط خود را با گروه‌های افراطی» از جمله القاعده و داعش قطع کند.
فیدان که معتقد است الشرع اکنون «درک بهتری از جامعه‌ای دارد که با آن سر و کار دارد»، گفت: «او این مسیر را دنبال کرد…تجربه او در ارائه خدمات در ادلب به او این امکان را داد که ببیند زندگی فقط جنگ نیست.»
نقش رو به گسترش ترکیه در سوریه یک موهبت برای قدرت نرم آنکارا است و فرصت هایی را برای تجارت ترکیه و تجارت بیشتر فراهم می کند. اما این امر همچنین ، خطرات و تهدیدهایی را به همراه دارد، زیرا الشرع به دنبال تقویت کنترل و متقاعد کردن جناح های مسلح بی شمار – از جمله گروه‌های تحت حمایت آنکارا – برای جذب در یک دستگاه جدید امنیت ملی است.
یکی از نگرانی‌های فزاینده برای فیدان، حملات نظامی رژیم صهیونیستی به جنوب سوریه از زمان پایان رژیم اسد است. فیدان می‌گوید: حملات مداوم و تحرکات نیروهای جدید یک تحریک آشکار است. اسرائیل هر کشور عربی و مسلمان را یک تهدید می بیند و این بسیار خطرناک است. استراتژی ضعیف نگه داشتن تمام کشورهای مرزی غیرقابل دفاع است.»
اما مهمترین نگرانی فیدان، سرنوشت نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) است، یک گروه قدرتمند تحت تسلط کردها که ایالات متحده – با وجود خشم آنکارا – به عنوان شریک محلی خود در مبارزه با داعش، آنها را مسلح و آموزش داد.
ترکیه شبه‌نظامیان کرد را تروریست و یکی از اعضای حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) می‌داند که چهار دهه با شورش علیه دولت ترکیه مبارزه کرده است. این کشور از سال ۲۰۱۶ حداقل سه حمله به شمال سوریه آغاز کرده و گروه‌های سوری مورد حمایت خود را برای مقابله با آنها مستقر کرده است.
فیدان بارها هشدار داده است که نیروهای دموکراتیک سوریه که به گفته او ۶۵۰۰۰ جنگجو در لیست حقوق و دستمزد خود دارند، «باید جنگجویان غیر سوری خود را از کشور بیرون کنند، در غیر این صورت با تهدید اقدام نظامی مجدد ترکیه مواجه خواهند شد». فیدان با بیان اینکه «این افراد دشمن قسم خورده ترکیه هستند، گفت: حدود ۲۰۰۰ جنگجو از پ.ک.ک و تا ۵۰۰۰ نفر از گروه‌های وابسته به آنها در سوریه هستند. ما نمی توانیم اجازه دهیم آنها ادامه دهند.»
آنکارا امیدوار است درخواست هفته گذشته «عبدالله اوجالان»، بنیانگذار زندانی پ.ک.ک، مبنی بر کنار گذاشتن سلاح ها و انحلال شبه‌نظامیان، به شورش در ترکیه پایان دهد و حتی ممکن است بر وابستگان سوری این گروه برای خلع سلاح تأثیر بگذارد. در حال حاضر، آنکارا مایل است به دولت الشرع فرصت دهد تا بن بست با نیروهای قسد را حل کند.
فیدان گفت: در نهایت، ما می‌خواهیم به آنها فرصتی بدهیم تا مشکل را در دست بگیرند.
او در تلاش برای مقابله با این روایت که شبه‌نظامیان تحت رهبری کردها برای جلوگیری از ظهور مجدد داعش ضروری هستند، طرحی را برای ایجاد ائتلاف منطقه‌ای برای مبارزه با افراطیون به عنوان جایگزینی برای ماموریت تحت رهبری آمریکا انجام می‌دهد. وی افزود که «نیروهای ترکیه همچنین می توانند اردوگاه‌ها و زندان‌های تحت کنترل نیروهای قسد در شمال شرق سوریه را که محل اسکان ده‌ها هزار جنگجو و خویشاوندان داعش است، در صورت نیاز تصرف کنند.» فیدان گفت: «این مسئله اطلاعات و قدرت هوایی است. بنابراین اگر ما به عنوان همسایگان سوریه بتوانیم پلتفرم منطقه‌ای خود را ارائه دهیم، حتی اگر آمریکا تصمیم به خروج از آن بگیرد، همچنان می‌توانیم علیه داعش بجنگیم.»
ترامپ در اولین دوره ریاست جمهوری خود، گفت که سربازان آمریکایی را از سوریه خارج خواهد کرد و در ماه دسامبر تکرار کرد که ایالات متحده نباید «هیچ ارتباطی با سوریه داشته باشد» و این گمانه زنی را تکرار کرد که ممکن است حدود ۲۰۰۰ سرباز را خارج کند. آنکارا امیدوار است که آمریکا این کار را انجام دهد.
فیدان گفت: «یک روز آمریکا، انگلیس و فرانسه تصمیم گرفتند حمایت خود را از مخالفان سوری علیه اسد پس بگیرند و با حمایت از پ‌ک‌ک، نقش خود را در سوریه به مبارزه با داعش محدود کنند. قرار دادن یک سازمان تروریستی در برابر سازمان دیگر ایده درستی نبود.»
انتهای پیام
