قانون خدمت نظام اجباری مشتمل بر ۳۲ ماده، در ۱۶ خرداد ۱۳۰۴ به تصویب مجلس شورای ملی رسید. به موجب ماده اول آن، تمام اتباع ذکور ایران، اعم از نفوس شهری و روستایی و ایلات و افراد ساکن خارج از کشور، از ابتدای سن ۲۱ سالگی موظف به خدمت سربازی بودند و مدت خدمت نیز دو سال بود. به این ترتیب، همه افراد مذکر بدون توجه به منطقه یا ایل آنان موظف به انجام خدمت سربازی شدند.
به تازگی برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی مساله حذف خدمت اجباری را مطرح کرده اند که این موضوع مورد استقبال برخی مسئولان و نارضایتی برخی دیگر قرار گرفته است.
نعمت احمدی روز دوشنبه در گفت وگو با خبرنگار قضایی ایرنا افزود: صد سال قبل جمعیت کشور کمتر از ٢٠ میلیون نفر بود و ایران بعد از کودتای سوم اسفند رضا شاه ناامن شده بود و اولین دولت مرکزی، ارتش منظم قوی لازم داشت.
وی خاطرنشان کرد: بعد از مشروطه و پایان قاجاریه تا تشکیل دولت پهلوی بیشترین زجر مردم به دلیل فقدان ارتش منظم بود بنابراین زمانی که کودتا رخ داد و سلطنت تغییر کرد، اولین خواسته مردم، ایجاد امنیت بود و امنیت هم از طریق اقدام منظم نظامی و تشکیل ارتش محقق شد.
احمدی اظهار داشت: خدمت نظام وظیفه که مردم آن را «اجباری» خواندند، در قانون تصویب شد که براساس آن افراد ذکور بالای ۲۱ سال باید برای امنیت کشور خدمت می‌کردند.
این حقوقدان افزود: اکنون ایران با جمعیت ٨۵ میلیونی و دارا بودن جمعیت جوان شرایط صد سال گذشته را پشت سر گذاشته و از امنیت برخوردار است و از سویی دیگر اکنون در کشورهای مختلف دنیا «ارتش‌های حرفه‌ای» شکل گرفته است.
وی با اشاره به طولانی بودن مدت زمان خدمت نظام وظیفه افزود: این مدت واقعا برای یک جوان غیرقابل تحمل شده و آمار مشمولان غایب هم حاکی از نوعی دل‌زدگی و فقدان انگیزه برای حضور در خدمت سربازی است.
وکیل دادگستری گفت: ایران هم باید مانند بسیاری از کشورها یک دوره آموزشی فنون نظامی برای جوانان برگزار کند تا در صورت بروز جنگ و نیاز به نیروی نظامی بیشتر، افراد آموزش‌ها و مهارت‌های اولیه را فراگرفته باشند.
وی اضافه کرد: اکنون سربازان بعد از گذشت دوره کوتاهی که برای فراگیری آموزش‌های نظامی می‌گذرانند در سازمان‌ها و اداره‌های حکومتی خدمت می‌کنند به عنوان نمونه سربازی که در دادگستری یا اداره دولتی نامه‌رسان است، چه کار حرفه‌ای فرا می‌گیرد و چه خدمت خاصی ارائه می‌دهد؟
احمدی اظهارداشت: اگر افرادی با عنوان ارتش حرفه‌ای، آموزش‌های نظامی خاص ببینند و کادر نظامی گسترده تر شود آن گاه افرادی که می‌خواهند در خدمت نیروهای نظامی مشغول شوند، کارآمدی بیشتر خواهند داشت.
وی درباره محدودیت‌های خدمت نظام وظیفه برای جوانان گفت: افرادی که کارت پایان خدمت سربازی ندارند از برخی خدمات محروم هستند؛ در گذشته مشمولان غایب حتی نمی‌توانستند گواهینامه رانندگی داشته باشند و این موضوع مشکلات عدیده‌ای برای برخی پیش آورده بود.
به گزارش ایرنا، امان الله حسین پور نماینده مردم اسفراین و عضو مجمع نمایندگان استان خراسان شمالی در مجلس شورای اسلامی در حالی به اسلامی نبودن سربازی اجباری اشاره می کند که در توئیتی نوشته است: ببینید دوستان. مسأله ساده است. یک نفر سرباز خوبی می شود، یک نفر معلم خوبی، یک نفر آشپز خوبی، یک نفر پزشک خوبی، یک نفر دانشمند خوبی، یک نفر سیاستمدار خوبی و …هرکدام هم در حوزه ی خود خدمتگزار مردم و کشورشان هستند، سربازی اجباری اسلامی نیست.
ولی اسماعیلی نماینده مردم گرمی در مجلس و نائب رییس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی نیز در توئیتی نوشت: قانون سربازی اجباری به دغدغه بزرگی برای اشتغال و تشکیل زندگی نسل جوان تبدیل شده است. استخدام نیروهای متخصص نظامی به نفع امنیت و اقتدار کشور است؛ باید فاصله دانشگاه تا بازار کار را کوتاه کنیم.
حسن شجاعی علی آبادی نماینده مردم ابهر، خرمدره و سلطانیه و نائب رئیس کمیسیون اصل نود در مجلس شورای اسلامی در توئیتی نوشت: برآورده کردن نیازهای دست چندم نیروهای مسلح با سربازی اجباری با صرف دو سال از بهار عمر جوانان، مصداق اسراف در عمر و موجب آسیب‌های فرهنگی، اقتصادی و حتی سیاسی است. حذف سربازی اجباری به پشتیبانی و مانع‌زایی از تولید نیز می‌انجامد.
سردار موسی کمالی مشاور عالی قرارگاه مرکزی مهارت‌آموزی سربازان نیروهای مسلح در این زمینه گفت: موضوع تجدیدنظر در مدل خدمت سربازی، یک بحث پیچیده نظامی است و باید فرماندهان عالی‌رتبه نیروهای مسلح و استراتژیست‌های نظامی در این موضوع نظر بدهند. همچنین این بحث‌ها باید در جلسات تخصصی با حضور مسئولان دفاعی و امنیتی کشور مطرح شود نه در توییتر و با اطلاعات و آمار ضعیف و اشتباه. از سوی دیگر آمار سه میلیون مشمول غایب، به‌طور ناگهانی پدید نیامده و برای غایبان یک سال و دو سال و حتی ۱۰ سال اخیر نیست. این میزان مربوط به تعداد غایبینی است که متولد سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۸۲ هستند؛ یعنی سه میلیون مشمول غایب طی حدود ۲۶ سال. بنابراین آمار سه میلیون غایب، به‌طور دفعی و در یک بازه زمانی کوتاه پدید نیامده است، لذا آمار میلیونی غایبان، پدیده جدیدی نیست.
وی ادامه داد: همیشه چه در دوران طاغوت، چه دوران دفاع‌مقدس و بعد از آن، پدیده غایبین وجود داشته است. هم اکنون تعداد غایبین حدود دو میلیون و ۹۰۰ هزار نفر است و حتی امسال نیز ممکن است افزایش یابد، با توجه به تجربه‌ای که در اداره سرمایه انسانی سرباز ستاد کل نیروهای مسلح دارم، روند صعودی شدن تعداد غایبین اتفاق تعجب‌برانگیزی نیست چون در گذشته هم وجود داشته است. ضمن اینکه مواردی نظیر کاهش استخدام در مراکز دولتی باعث شده است اثرگذاری محدودیت‌هایی نظیر منع استخدام مشمولان غایب در مراکز دولتی، کم‌اثر شوند. همچنین مصوبات مجلس شورای اسلامی در زمینه حذف برخی محدودیت‌ها برای غایبین، نظیر برداشته شدن محدودیت اخذ گواهینامه یا محدودیت ثبت اموال نیز در افزایش آمار غایبین اثرگذار بوده است. حتی وعده‌هایی که در مورد حذف سربازی داده می‌شود نیز تأثیر زیادی در افزایش غیبت دارد.
سردار کمالی در بخش دیگری از سخنان خود به بحث داوطلبانه شدن خدمت سربازی اشاره کرد و افزود: یک سری بحث‌های عامه‌پسند در فضای مجازی انجام می‌شود. نمی‌توان در این حوزه، عامیانه نظر داد. اینکه از سوی برخی جوانان در فضای مجازی این جو ساخته شود که دیگر دوران سربازی وظیفه‌ای به‌سر رسیده است و جوانانی هم که با این جو روبه‌رو می‌شوند، خوش‌شان بیاید و آفرین و بارک‌الله بگویند، نمی‌تواند گامی جدی برای بهینه کردن دوران خدمت باشد.
وی اظهارداشت: بحث درباره طراحی مدل جدید خدمت وظیفه عمومی، شباهت‌هایی با موضوع حذف کنکور دارد. همانطور که برگزاری یا حذف کنکور، هر کدام دارای مزایا و معایبی است؛ باقی ماندن خدمت دوره ضرورت به شیوه فعلی یا داوطلبانه شدن آن نیز هر کدام مزایا و معایبی دارد. سربازی و داوطلبانه شدن سربازی اگر بخواهد تثبیت و اجرا شود و منابع آن تامین شود، مانند حذف کنکور سال‌ها طول می‌کشد و اتفاقی نیست که بتواند با یک تصمیم در عرض چندماه یا چند سال عملیاتی شود؛ ضمن اینکه تصمیم‌گیری درباره سربازی که به مسائل دفاعی و امنیتی ربط دارد، موضوع مهم‌تری از کنکور هم محسوب می‌شود و نیازمند تصمیم‌گیری در سطوح عالی دفاعی و نظامی است.
