همشهری آنلاین – ثریا روزبهانی: ناصرالدین شاه در یکی از سفرهای تفریحی خود به امیرآباد، دستور ساخت قورخانه (محل نگهداری سلاح) را در کنار روستای امیرآباد داد. قورخانه و اتراقگاه دیروز سالیان بعد زندان قزل‌قلعه شد و این روزها بازار میوه وتره‌بار است.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
تاریخچه زندان قزل‌قلعه به دوران قاجار برمی‌گردد؛ زمانی که مسافران و کاروان‌ها از راه رسیده در این مکان خستگی را از تن خود می‌زدودند. «رضا مظاهری»، از ساکنان قدیمی محله امیرآباد، در باره قدمت و خاطرات قدیمی این مکان می‌گوید: «این قلعه در میان اهالی به قلعه سرخ معروف بود. قزل‌قلعه به‌عنوان کاروانسرایی استفاده می‌شد که مسافران زنجان، گیلان و… در مسیر رسیدن به تهران در آن استراحت می‌کردند. در زمان ناصرالدین شاه تا زمان پهلوی اول از این مکان برای انبار کردن مهمات استفاده می‌شد. تا اینکه پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به دلیل افزایش دستگیری‌های گروهی مخالفان رژیم پهلوی، و از آنجا که زندان قصر گنجایش این حجم از زندانیان را نداشت، نیاز به یک زندان جدید، احساس شد. به همین خاطر تیمور بختیار، نخستین رئیس ساواک، تصمیم گرفت این قورخانه را به زندان قزل‌قلعه تبدیل کند. با انجام این کار قزل‌قلعه در اختیار ساواک قرار گرفت. در نهایت در دهه پنجاه زندان قزل‌قلعه تعطیل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و به جای آن، میدان میوه و تره‌بار دایر شد.»
البته موضوع به همین‌جا ختم نشد؛ چرا که در سال ۱۳۹۳ مهمات جنگی زیادی در زیرزمین یکی از خانه‌های این محدوده که در نزدیکی این زندان بود، کشف شد. مظاهری در ادامه در باره کشف مهمات در این محدوده می‌گوید: «در حالی که کارگران در حال حفر زمین بودند متوجه انبار گلوله و خمپاره‌ای شدند که به جنگ جهانی دوم تعلق داشت. پس از ورود امریکا به جنگ جهانی دوم، بنا به درخواست بریتانیا، امریکا ۳۰ هزار سرباز را به ایران روانه می‌کند؛ سربازهایی که البته نظامی نبودند و در واقع فقط وظیفه مونتاژ کردن سلاح و مهمات را به عهده داشتند. آنها توپ و تانک و سایر سلاح‌ها و مهمات را مونتاژ می‌کردند و از طریق راه‌آهن و جاده به شوروی می‌رساندند. امریکایی‌ها شرکتی به نام «UKCC» را تأسیس کردند و با استفاده از خطوط ریلی و اجاره کردن ۴ هزار کامیون، حمل سلاح را از این طریق انجام دادند. در همان سال‌ها بود که امریکایی‌ها و ارتش ایران در تهران زاغه مهمات داشتند و یکی از این زاغه‌ها در همین میدان اسب‌دوانی جلالیه بود. در آن سال‌ها، ارتش ایران از آلمان، سوئد و اشکودا (چک و اسلواکی) هم سلاح و مهمات خریداری می‌کرد. این احتمال وجود دارد که این گلوله‌های توپ کشف شده، مربوط به خریدهای ارتش از آن کشورها بوده باشد.»
